Banner Website 34.jpg

ตรวจวิเคราะห์องค์ประกอบของร่างกายและความหนาแน่นของกระดูก

เครื่องตรวจวิเคราะห์ความหนาแน่นของกระดูก รวมถึงโครงสร้างหรือคุณภาพภายในกระดูก เพื่อประเมินความเสี่ยงของการเกิดโรคกระดูกพรุน และความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะกระดูกหักอันเนื่องมาจากภาวะกระดูกพรุนในระยะเวลา 10

แชร์

DXA คือ เครื่องตรวจวิเคราะห์ความหนาแน่นของกระดูก (Bone Mineral Density, BMD) รวมถึงโครงสร้างหรือคุณภาพภายในกระดูก (Trabecular Bone Score, TBS) เพื่อประเมินความเสี่ยงของการเกิดโรคกระดูกพรุน (Osteoporosis) และความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะกระดูกหักอันเนื่องมาจากภาวะกระดูกพรุนในระยะเวลา 10 ปี นอกจากนี้เครื่อง DXA ยังสามารถตรวจวิเคราะห์องค์ประกอบต่าง ๆ ภายในร่างกาย ซึ่งได้แก่ มวลไขมัน มวลกล้ามเนื้อ และค่ามวลกระดูกเฉลี่ยทั้งร่างกาย ซึ่งถือเป็นการตรวจที่ได้รับการยอมรับจากทั่วโลก ว่ามีความถูกต้องและแม่นยำสูง ตรวจได้ง่าย รวดเร็ว โดยใช้ปริมาณรังสีน้อยมาก


องค์ประกอบที่เครื่อง DXA สามารถตรวจได้ มีดังนี้

  • Lumbar spine การตรวจค่าความหนาแน่นของมวลกระดูกและความคุณภาพภายในกระดูกสันหลังส่วนเอว
  • Femur การตรวจค่าความหนาแน่นของมวลกระดูกต้นขา
  • VFA (vertebral fracture assessment) ตรวจดูแนวกระดูกหลังว่ามีการหัก การยุบตัวหรือไม่
  • Body composition ตรวจวัดค่าไขมัน มวลกล้ามเนื้อ และค่ามวลกระดูกเฉลี่ยทั้งร่างกาย

การทำงานหลักๆ ของเครื่อง DXA SCAN  

  1. ตรวจวิเคราะห์ความหนาแน่นของมวลกระดูก (BMD) ซึ่งโดยทั่วไปจะตรวจที่กระดูกสันหลังส่วนเอว (Lumbar spine) และกระดูกต้นขา (Femur) และอาจตรวจที่กระดูกบริเวณข้อมือ (Forearm) ในผู้ป่วยบางราย เช่น ผู้ป่วยที่มีระดับฮอร์โมนพาราไทรอยด์สูงมากกว่าปกติ (Hyperparathyroidism) หรือในคนไข้ที่ไม่สามารถตรวจที่บริเวณกระดูกสันหลังส่วนเอวหรือต้นขาได้ หรือในผู้ป่วยที่มีน้ำหนักมากกว่าปกติ จนเตียงไม่สามารถรับน้ำหนักได้ รวมถึงการตรวจโครงสร้างของกระดูกสันหลังส่วนเอว (TBS) เพื่อประเมินความเสี่ยงของการเกิดโรคกระดูกพรุน (osteoporosis) และความเสี่ยงในการเกิดภาวะกระดูกหักอันเนื่องมาจากภาวะกระดูกพรุนในระยะเวลา 10 ปี
  2. ตรวจวิเคราะห์องค์ประกอบต่าง ๆ ภายในร่างกาย ซึ่งได้แก่ มวลไขมัน มวลกล้ามเนื้อ และค่ามวลกระดูกเฉลี่ยทั้งตัว โดยเครื่องจะสามารถตรวจวิเคราะห์
    • A. ปริมาณไขมันที่สะสมในร่างกาย โดยสามารถบอกทั้งปริมาณและสัดส่วน (percentage) เมื่อเทียบกับมวลกล้ามเนื้อเและกระดูก รวมถึงสามารถวิเคราะห์การกระจายตัวของไขมันว่าอยู่ที่ส่วนใด เช่น ไขมันสะสมบริเวณแขน ขา ลำตัว หรือสะโพก ซึ่งในปัจจุบันพบว่าข้อมูลการกระจายตัวของไขมันนั้น อาจมีความสำคัญมากกว่าปริมาณไขมันในร่างกาย โดยพบว่าการที่มีไขมันที่สะสมในช่องท้อง (Visceral fat) มากจะมีความเสี่ยงในการเกิดโรคระบบหัวใจและหลอดเลือด ความดันโลหิตสูง โรคเบาหวานชนิดดื้อต่ออินซูลิน ระดับไขมันในเลือดสูง ไขมันสะสมในตับ เป็นต้น
    • B. มวลกล้ามเนื้อในร่างกาย โดยสามารถวิเคราะห์มวลกล้ามเนื้อรวม และแยกแยะมวลกล้ามเนื้อในส่วนต่างๆ ของร่างกาย เช่น มวลกล้ามเนื้อตามบริเวณแขน ขา ลำตัว ทั้งนี้เนื่องจากในคนสูงอายุ อาจมีมวลกล้ามเนื้อที่ลดลง ซึ่งอาจเป็นเหตุทำให้สุขภาพร่างกายโดยรวมไม่แข็งแรง หกล้มได้ง่าย หรือหากมีอาการเจ็บป่วย จะมีผลทำให้มีความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อนสูงขึ้น หรือมีผลข้างเคียงจากยาสูงกว่าคนที่มีมวลกล้ามเนื้อปกติ นอกจากนี้จะมีประโยชน์ในคนที่ต้องการลดน้ำหนัก หากลดน้ำหนักผิดวิธี อาจมีผลให้มวลกล้ามเนื้อลดลง ซึ่งเป็นผลเสียมากกว่าผลดี หรือในนักกีฬาที่สร้างกล้ามเนื้อ (Body Builder) ข้อมูลกล้ามเนื้อในส่วนต่างๆ จะช่วยในการวางแผนการออกกำลังกายได้

นอกจากนี้ข้อมูลองค์ประกอบต่าง ๆ ภายในร่างกาย ทั้งมวลไขมันและกล้ามเนื้อ จะช่วยในการวางแผนทางโภชนาการ ทั้งในผู้ป่วยที่ต้องการลดน้ำหนัก ผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการทำงานของลำไส้ (Malabsorption) เป็นข้อมูลที่ช่วยในการปรับขนาดยาได้อย่างเหมาะสมในผู้ป่วยมะเร็ง การตรวจภาวะ HIV-associated lipodystrophy และในผู้ป่วยที่ต้องทำกายภาพบำบัด ก็จะช่วยในการปรับแผนการการรักษาได้เหมาะสมยิ่งขึ้น



การเตรียมตัวก่อนตรวจ

  1. สำหรับการตรวจ Bone Mineral Density (BMD)
    • ไม่จำเป็นต้องงดน้ำและอาหาร
    • การตรวจจะใช้เวลาประมาณ 15-20 นาที
  1. สำหรับการตรวจ Body Composition
    • งดอาหารอย่างน้อย 4 ชั่วโมง แต่สามารถดื่มน้ำเปล่าได้
    • งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อย่างน้อย 48 ชั่วโมง
    • งดการออกกำลังกาย 12 ชั่วโมงก่อนการตรวจ
    • การตรวจจะใช้เวลาประมาณ 20-30 นาที
  1. ควรเลื่อนการตรวจออกไป ในกรณีที่เคยได้รับการตรวจด้วยแบเรียม (Barium study) ในระยะเวลา 1 สัปดาห์ หรือได้รับการตรวจที่ใช้สารทึบรังสี หรือการตรวจทางเวชศาสตร์นิวเคลียร์ ในระยะเวลา 1-2 วัน
  2. ไม่แนะนำให้ทำในหญิงตั้งครรภ์ แม้ว่าการตรวจนี้มีปริมาณรังสีเพียงเล็กน้อย ดังนั้นหากสงสัยว่าตั้งครรภ์ หรือสงสัยว่าจะตั้งครรภ์ ควรเลื่อนการตรวจออกไปก่อน



ขั้นตอนการตรวจ

เปลี่ยนเสื้อผ้าเป็นชุดที่โรงพยาบาลเตรียมให้ ไม่ควรสวมชุดชั้นใน และเข้าห้องน้ำปัสสาวะให้เรียบร้อยก่อนรับการตรวจ หลังจากนั้นเจ้าหน้าที่จะให้ผู้ป่วยนอนบนเตียงและจัดท่าอย่างเหมาะสม ขณะตรวจให้อยู่นิ่ง ๆ ไม่ขยับ และสามารถหายใจได้ตามปกติ

บทความโดย

เผยแพร่เมื่อ: 01 เม.ย. 2021

แชร์

แพทย์ที่เกี่ยวข้อง

  • Link to doctor
    นพ. ศิโรช วงศ์ไวศยวรรณ

    นพ. ศิโรช วงศ์ไวศยวรรณ

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวินิจฉัย, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    พญ. ภวิกา ฤกษ์ธรรมกิจ

    พญ. ภวิกา ฤกษ์ธรรมกิจ

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยา, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง, รังสีวินิจฉัยเต้านม
  • Link to doctor
    พญ. อาภารัตน์ สกุลจันทร์

    พญ. อาภารัตน์ สกุลจันทร์

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยา, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    พญ. ปิยพร บุญศิริคำชัย

    พญ. ปิยพร บุญศิริคำชัย

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวินิจฉัย, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    ผศ.นพ. ธรรมนูญ เรืองชัยจตุพร

    ผศ.นพ. ธรรมนูญ เรืองชัยจตุพร

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    ภาพวินิจฉัยกระดูกและข้อ
  • Link to doctor
    พญ. พินพร เจนจิตรานันท์

    พญ. พินพร เจนจิตรานันท์

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยา, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    ผศ.นพ. วราวุฒิ สุขเกษม

    ผศ.นพ. วราวุฒิ สุขเกษม

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยาโรคทรวงอก, รังสีวิทยาโรคมะเร็ง, เอกซเรย์คอมพิวเตอร์, เครื่องสร้างภาพในสนามแม่เหล็กไฟฟ้า, อัลตร้าซาวนด์
  • Link to doctor
    พญ. นภิศา บุนนาค

    พญ. นภิศา บุนนาค

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยา, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    พญ. มณทนีย์ พึ่งพงษ์

    พญ. มณทนีย์ พึ่งพงษ์

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวินิจฉัย, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    พญ. รวิสรา เลิศไพศาล

    พญ. รวิสรา เลิศไพศาล

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยา, รังสีวินิจฉัย, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    พญ. พัชรี หงษ์สมาทิพย์

    พญ. พัชรี หงษ์สมาทิพย์

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยา, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    ผศ.พญ. นิทรา  ปิยะวิเศษพัฒน์

    ผศ.พญ. นิทรา ปิยะวิเศษพัฒน์

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    Thoracic Imaging
  • Link to doctor
    พญ. นิยตา จิตรภาษย์

    พญ. นิยตา จิตรภาษย์

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยา, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
  • Link to doctor
    ผศ.นพ. ธีรศักดิ์ ผิวปลั่ง

    ผศ.นพ. ธีรศักดิ์ ผิวปลั่ง

    • รังสีวินิจฉัย
    • รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง
    รังสีวิทยา, รังสีวินิจฉัย ภาพวินิจฉัยขั้นสูง, ภาพวินิจฉัยในเด็ก