ผ่าตัดหัวใจ ควรมาคู่กับโปรแกรมฟื้นฟู เพื่อกู้คืนคุณภาพชีวิต
โรคหัวใจขาดเลือด หนึ่งในโรคยอดฮิตที่เกิดจากการเกิดคราบหินปูนในผนังหลอดเลือดหัวใจจนเกิดการตีบตัน ทำให้เลือดไปเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจไม่เพียงพอ ผู้ป่วยจะมีอาการแน่นหน้าอก หายใจหอบ ใจสั่น เหนื่อยง่าย และอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต ในการรักษาโดยหลัก ๆ ได้แก่ รักษาด้วยยา การทำบอลลูนขยายหลอดเลือดหัวใจ การผ่าตัดเบี่ยงหลอดเลือดหัวใจ
หลายคนคิดว่าหลังผ่าตัดเท่ากับหาย แต่ความจริงแล้ว ขั้นตอนสำคัญที่อาจเป็นตัวชี้วัดคุณภาพชีวิตหลังจากการผ่าตัดได้เลยคือ การฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจ บทความนี้เราอยู่กับ แพทย์หญิงศิรประภา ลิ้มประเสริฐ แพทย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์ฟื้นฟูและกายภาพบำบัด ที่จะมาเน้นย้ำให้เห็นถึงความสำคัญ ในการฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจหลังการผ่าตัด เพราะเป็นสิ่งที่ผู้ป่วยหลายคนมองข้าม และทำให้พวกเขาพลาดโอกาสที่จะกลับไปใช้ชีวิตได้อย่างเต็มที่ สมบูรณ์ดังเดิม
หลังผ่าตัดหัวใจ ผู้ป่วยต้องเผชิญกับอะไร
“หลังจากผ่าตัดเบี่ยงหลอดเลือดหัวใจ หรือทำบายพาส ช่วงแรกผู้ป่วยจะมีอาการเจ็บแผลผ่าตัด อาจไม่สบายตัวจากสายระบายเลือด สายปัสสาวะ สายให้ยาต่าง ๆ ผู้ป่วยจึงไม่ค่อยขยับตัว บางรายเจ็บแผลมากจนไม่สามารถไอหรือขับเสมหะได้”
การที่ผู้ป่วยเจ็บแผลทำให้ขยับตัวได้ลดลง และไม่สามารถไอขับเสมหะได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้มีความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัดต่างๆ เช่น ภาวะปอดแฟบ ปอดติดเชื้อ หรือภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำที่ขา ซึ่งโปรแกรมการฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจ จะช่วยดูแลอาการต่าง ๆ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนดังกล่าว
วัตถุประสงค์ของการฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจหลังผ่าตัด
โปรแกรมฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจที่เมดพาร์ค มุ่งหวังสิ่งเหล่านี้
- ฟื้นฟูแบบองค์รวม เพื่อประโยชน์แก่ผู้ป่วยมากที่สุด
- ผู้ป่วยเข้าใจสภาพร่างกาย รู้ขีดจำกัดของตัวเอง
- กลับไปทำกิจกรรมและใช้ชีวิตอย่างมั่นใจ ปลอดภัย
- ป้องกันการกลับมาเกิดโรคซ้ำ
ข้อดีของโปรแกรมนี้ที่เมดพาร์ค
- ผู้ป่วยอยู่ในความดูแลของแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์เฉพาะทาง
- ลดความเสี่ยงในการเกิดอันตรายในการกลับไปออกกำลังกายของผู้ป่วย
- ช่วยประเมินและให้คำแนะนำแนวทาง หากต้องการกลับไปเล่นกีฬา มี Performance ที่ดีเหมือนเดิม พร้อมปรับโปรแกรมฝึกอย่างเหมาะสมเพื่อให้ผู้ป่วยไปถึงเป้าหมายได้อย่างมั่นใจ
“ที่สำคัญ คือ โปรแกรมนี้จะช่วยลดอัตราการกลับมานอนโรงพยาบาล ลดอัตราการเสียชีวิตจากภาวะโรคหัวใจ ควบคุมปัจจัยเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจ และลดอัตราการเกิดโรคหัวใจซ้ำได้ค่ะ” คุณหมอเสริม
หลังผ่าตัด เข้าสู่โปรแกรมฟื้นฟูหัวใจอย่างเหมาะสม
ผู้ป่วยโรคหัวใจที่ได้รับการทำหัตถการทางด้านหัวใจ ไม่ว่าจะเป็นการทำบอลลูนขยายหลอดเลือดหัวใจ การผ่าตัดทำทางเบี่ยงหลอดเลือดหัวใจ หรือการผ่าตัดลิ้นหัวใจ ควรได้รับการฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจตั้งแต่ยังอยู่ในโรงพยาบาล บางรายที่มีความเสี่ยงสูง แพทย์จะแนะนำให้มาฟื้นฟูต่อแบบผู้ป่วยนอก
นอกจากนี้ ผู้ป่วยที่ผ่าตัดมาระยะหนึ่ง ผู้ป่วยโรคหัวใจชนิดอื่น ๆ ที่อาการคงที่ และผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด เช่น ผู้ป่วยเบาหวาน ไขมันในเลือดสูง น้ำหนักเกิน ก็สามารถเข้ารับฟื้นฟูและได้รับประโยชน์จากโปรแกรมนี้ได้เช่นกัน
โปรแกรมการฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจ แบ่งเป็น 3 ระยะได้แก่
- ระยะผู้ป่วยใน ผู้ป่วยยังอยู่ในโรงพยาบาล โปรแกรมฟื้นฟูจะมุ่งเน้นให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้ไว ลดภาวะแทรกซ้อนจากการนอนโรงพยาบาล ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถเดินเคลื่อนไหวและช่วยเหลือตัวเองเบื้องต้นได้ รวมถึงการให้คำแนะนำการปฏิบัติตัวก่อนกลับบ้าน
- ระยะผู้ป่วยนอก ผู้ป่วยออกจากโรงพยาบาลไปแล้ว แต่ยังต้องมีติดตามอาการตามนัด ต้องช่วยฟื้นฟูสมรรถภาพต่าง ๆ ให้กลับไปทำกิจกรรม ออกกำลังกาย หรือเล่นกีฬาได้เต็มศักยภาพของแต่ละคน พร้อมทั้งปรับเปลี่ยนพฤติกรรมทางสุขภาพ เพื่อลดปัจจัยเสี่ยงในการเป็นซ้ำของโรคหัวใจ
- ระยะคงสภาพ เพื่อคงสภาพการทำงานของหัวใจให้มีประสิทธิภาพสูงสุด
ระยะที่ 2 และ 3 หลายคนมักมองข้ามไป ทั้ง ๆ ที่มีความสำคัญต่อการฟื้นฟูร่างกายและคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยอย่างมาก คุณหมอเสริมว่า
“ในระยะผู้ป่วยนอกเป็นต้นไป เป็นระยะที่เราไม่ได้ทำแค่ฟื้นฟูร่างกาย แต่เป็นการวางแผนป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำของโรคหัวใจ ดังนั้น ในผู้ป่วยแต่ละคน จะได้รับการตรวจประเมินความสามารถของร่างกายเบื้องต้น เพื่อจัดโปรแกรมออกกำลังกายฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจให้เหมาะสม
“ระหว่างนั้น จะมีการตรวจติดตามคลื่นไฟฟ้าหัวใจ และวัดสัญญาณชีพเป็นระยะ ๆ ตลอดการทำกายภาพ เพื่อให้มั่นใจว่าผู้ป่วยอยู่ในระดับที่เหมาะสม และจะมีการแนะนำและให้ความรู้เกี่ยวกับการดูแลตนเอง เพื่อป้องกันความเสี่ยงต่าง ๆ ที่จะทำให้โรคหัวใจกลับมาเป็นซ้ำด้วย”
ทั้งนี้ หากออกกำลังกายแล้วมีอาการเจ็บแน่นหน้าอก อึดอัด ปวด เค้น ตึงบริเวณหน้าอก ร้าวไปแขนหรือกราม ใจสั่น ใจหวิว วิงเวียนศีรษะ หน้ามืด เป็นลม รวมไปถึงอาการเหนื่อยหอบที่มากเกินไป ควรกลับมาปรึกษาแพทย์ ไม่ควรฝืนออกกำลังกายต่อ
โปรแกรมฟื้นฟูฯ ที่เมดพาร์ค ดูแลทุกจังหวะหัวใจ
“เมื่อผู้ป่วยได้เข้าใจร่างกาย และขีดความสามารถของตัวเอง รวมทั้งรู้วิธีปฏิบัติตัวอย่างเหมาะสม จะช่วยให้ผู้ป่วยกลับไปมีคุณภาพชีวิตเหมือนหรือใกล้เคียงกับตอนที่ยังไม่ป่วยได้มากที่สุด หากเขากล้าที่จะออกกำลังกาย ทำกิจกรรมต่าง ๆ ก็จะส่งผลดีต่อสุขภาพโดยรวมของเขาด้วยเช่นกันค่ะ”
ผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดหัวใจ แล้วต้องการเข้าโปรแกรม สามารถติดต่อที่ศูนย์เวชศาสตร์ฟื้นฟูและกายภาพบำบัด โรงพยาบาลเมดพาร์ค เพื่อขอคำแนะนำและสอบถามรายละเอียดเบื้องต้นได้
จุดเด่นของการให้บริการที่โรงพยาบาลเมดพาร์ค คือ มียิมออกกำลังกายสำหรับผู้ป่วยโรคหัวใจโดยเฉพาะ ทั้งยังมีอุปกรณ์ติดตามคลื่นไฟฟ้าหัวใจและวัดสัญญาณชีพตลอดการออกกำลังกาย เพื่อให้ผู้ป่วยมั่นใจว่าจะอยู่ในความดูแลของแพทย์และทีมแพทย์ที่มีความชำนาญ ให้เป็นไปตามแผนโปรแกรมฟื้นฟูที่ทำมาเฉพาะเพื่อผู้ป่วยรายนั้น ๆ ทั้งยังมีการประเมินผลและให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยเป็นระยะ โดยบุคลากรที่มีความชำนาญการด้านฟื้นฟูหัวใจโดยตรง ทำงานร่วมกันเพื่อดูแลผู้ป่วยแบบสหวิชาชีพอีกด้วย
