กลุ่มอาการโจเกรน

กลุ่มอาการโจเกรน เป็นความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกันที่ทำให้เกิดอาการตาและปากแห้ง กลุ่มอาการนี้มักมาพร้อมกับความผิดปกติอื่น ๆ ของระบบภูมิคุ้มกัน เช่น โรคลูปัสและโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ โดยอาการตาและปากแห้งเป็นผลมาจากความผิดปกติของการควบคุมน้ำตาและน้ำลาย เป็นผลมาจากเยื่อเมือกและต่อมระบายความชื้นของตาและปากได้รับผลกระทบ ภาวะนี้ส่วนใหญ่มักพบในผู้ที่มีอายุมากกว่า 40 ปี โดยมักพบมากในผู้หญิง อย่างไรก็ตามกลุ่มอาการโจเกรนสามารถเกิดขึ้นได้ในทุกวัย ทั้งนี้จุดมุ่งหมายของการรักษา คือเพื่อบรรเทาอาการที่เกิดขึ้น

 

อาการ 

กลุ่มอาการโจเกรนมีอาการหลัก ๆ 2 ประเภทดังนี้

• อาการตาแห้ง

ดวงตาอาจรู้สึกแสบ คัน หรือระคายเคืองคล้ายมีเม็ดทรายอยูาในดวงตา

• อาการปากแห้ง

ผู้ที่อยู่ในกลุ่มอาการโจเกรนอาจมีความรู้สึกคล้ายมีสำลีอยู่ในปาก ทำให้อาจมีปัญหาในการกลืนอาหารหรือการพูด

กลุ่มอาการโจเกรนอาจนำไปสู่อาการอื่น ๆ ได้แก่

• ผิวแห้ง
• ผื่นที่ผิวหนัง
• ปวดข้อ รวมถึงอาจมีอาการบวมและตึง
• ช่องคลอดแห้ง
• ไอแห้งเรื้อรัง
• ความเหนื่อยล้าเป็นระยะเวลานาน
• ต่อมน้ำลายบวมโดยเฉพาะบริเวณหลังขากรรไกรและด้านหน้าใบหู

 

สาเหตุ

กลุ่มอาการโจเกรน เป็นโรคภูมิต้านทานผิดปกติชนิดหนึ่ง โดยเซลล์และเนื้อเยื่อของร่างกายจะถูกระบบภูมิคุ้มกันทำร้ายโดยไม่ได้ตั้งใจ จากการที่ต่อมผลิตน้ำตาและน้ำลายมักเป็นเป้าหมายแรกของระบบภูมิคุ้มกัน ทั้งนี้ส่วนอื่น ๆ ของร่างกายอาจได้รับความเสียหายได้เช่นกันเช่น ข้อต่อผิวหนัง ไทรอยด์ ไต ตับ ปอด และเส้นประสาท

 

ปัจจัยเสี่ยง

 ปัจจัยเสี่ยงของกลุ่มอาการโจเกรนอาจรวมถึง

• อายุ

ผู้ที่มีอายุ 40 ปีขึ้นไปมีความเสี่ยงสูงที่ในการเกิดกลุ่มอาการโจเกรน

• เพศ

กลุ่มอาการโจเกรนมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย

• โรครูมาติก

ผู้ที่อยู่ในกลุ่มอาการโจเกรนมักจะเกี่ยวข้องกับโรครูมาติก หรือโรคที่เกี่ยวข้องกับข้อต่อ

 

ภาวะแทรกซ้อน

ผลกระทบต่อตาและปากอาตส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนอื่นๆดังต่อไปนี้

• ปัญหาการมองเห็น

กลุ่มอาการโจเกรนทำให้เกิดอาการตาแห้งซึ่งอาจนำไปสู่อาการไวต่อแสง ตาพร่ามัว และกระจกตาเสียหายได้

• การติดเชื้อราในช่องปาก

เชื้อราในช่องปากมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นในผู้ที่มีกลุ่มอาการโจเกรน

• ฟันผุ

ปริมาณที่ลดลงของน้ำลาย ทำให้เกิดความแห้งในช่องปาก ซึ่งก่อให้เกิดการลดประสิทธิภาพในการป้องกันเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งอาจทำให้มีโอกาสเกิดฟันผุสูงขึ้น

แม้มีโอกาสน้อย แต่กลุ่มอาการโจเกรนอาจส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ กับอวัยวะดังต่อไปนี้

• ต่อมน้ำเหลือง

กลุ่มอาการโจเกรนอาจเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดมะเร็งต่อมน้ำเหลืองได้

• ปอด ไต หรือตับ

การอักเสบอาจทำให้เกิดปัญหาในการทำงานของปอด ไต และ อาจก่อให้เกิดอาการตับอักเสบหรือตับแข็งได้

• เส้นประสาท

ผู้ที่มีกลุ่มอาการโจเกรนอาจมีอาการชา รู้สึกซ่า และแสบร้อนในมือและเท้า

 

การวินิจฉัย

            เนื่องจากอาการและอาการแสดงของกลุ่มอาการโจเกรน มีความแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล จึงอาจก่อให้เกิดความสับสนในการวินิจฉัยได้ ทั้งนี้สัญญาณและอาการของกลุ่มอาการโจเกรน อาจเป็นผลข้างเคียงของยาหลายชนิดได้เช่นกัน

            เพื่อวินิจฉักลุ่มอาการโจเกรนอย่างแม่นยำและถูกต้อง แพทย์อาจทำการทดสอบดังต่อไปนี้

• การตรวจเลือด

แพทย์อาจทำการตรวจเลือดเพื่อสืบหา

• • ต้นเหตุของการอักเสบ
  • ระดับของเซลล์เม็ดเลือดชนิดต่างๆ
  • การปรากฏตัวของแอนติบอดีที่มักพบในกลุ่มอาการโจเกรน
  • สัญญาณของปัญหาตับและไต

•  ตรวจสายตา

 แพทย์อาจทำการทดสอบเพื่อวัดความแห้งของดวงตาและความเสียหายของกระจกตา

• การทดสอบภาพถ่ายทางการแพทย์

 แพทย์อาจใช้การทดสอบภาพถ่ายทางการแพทย์เพื่อตรวจสอบการทำงานของต่อมน้ำลาย

• การถ่ายภาพเอ็กซ์เรย์ต่อมน้ำลาย (sialogram)

การทดสอบเพื่อแสดงปริมาณน้ำลายที่ไหลเข้าสู่ช่องปาก

• การตรวจสแกนด้วยสารกัมมันตรังสี (scintigraphy)

การทดสอบเพื่อแสดงความเร็วของยานิวเคลียร์ที่ฉีดเข้าต่อมน้ำลาย

• การตรวจชิ้นเนื้อ

 การตรวจชิ้นเนื้อริมฝีปากเพื่อแสดงการปรากฏตัวของกลุ่มเซลล์ที่เกิดการอักเสบ

 

การรักษา

             การรักษากลุ่มอาการโจเกรน แตกต่างกันตามส่วนของร่างกายที่ได้รับผลกระทบ อาการบางอย่างของกลุ่มอาการโจเกรน อาจบรรเทาได้ด้วยการใช้ยาหยอดตาหรือจิบน้ำบ่อย ๆ อย่างไรก็ตามคนไข้บางรายอาจต้องได้รับการรักษาทางการแพทย์ เช่น การใช้ยา การผ่าตัด และการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตรวมไปถึงการรักษาที่บ้าน

• การใช้ยา

         แพทย์อาจจ่ายยาบางประเภทเพื่อ

• • เพิ่มการผลิตน้ำลาย
  • ลดการอักเสบของตา
  • เบาเทาภาวะแทรกซ้อน
  • รักษาอาการที่เกี่ยวข้องอื่น ๆ

• การผ่าตัด

เพื่อบรรเทาอาการตาแห้ง แพทย์อาจแนะนำขั้นตอนการผ่าตัดเพื่อปิดท่อน้ำตาซึ่งระบายน้ำตาออกจากดวงตา

 

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและการรักษา

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและการรักษาตัวที่บ้านอาจมีประสิทธิภาพและช่วยบรรเทาอาการของกลุ่มโจเกรนได้

• เพื่อบรรเทาอาการตาแห้ง
  • ใช้น้ำหล่อลื่นดวงตาหรือน้ำตาเทียม
  • เพิ่มความชื้นในที่พักอาศัย

• เพื่อบรรเทาอาการปากแห้ง
  • เลิกสูบบุหรี่.
  • ดื่มและทานของเหลวมากขึ้น เช่น น้ำเปล่า และน้ำซุป
  • หลีกเลี่ยงการดื่มกาแฟหรือเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
  • หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่เป็นกรด เช่น โคลา และเครื่องดื่มบำรุงกำลังบางชนิด
  • การกระตุ้นให้น้ำลายไหล เช่น เคี้ยวหมากฝรั่ง หรือลูกอมที่ไม่มีน้ำตาล
  • ลองใช้ผลิตภัณฑ์ทดแทนน้ำลาย
  • ใช้น้ำเกลือพ่นจมูก
  • หลีกเลี่ยงการใช้น้ำร้อนเมื่ออาบน้ำ เพื่อป้องกันปัญหาผิวแห้ง
  • ใช้ผ้าขนหนูซับผิวแทนการถู
  • ทาครีมบำรุงผิวให้ทั่วทั้งผิวหน้า ลำตัว และช่องคลอด
  • ใช้ถุงมือยางเมื่อทำความสะอาดบ้าน หรือล้างจาน
  • ส่งเสริมสุขภาพช่องปากโดย การแปรงฟันหลังอาหารทุกมื้อ ตรวจฟันทุก 6 เดือน และใช้ผลิตภัณฑ์ฟลูออไรด์

 

การเตรียมตัวก่อนพบแพทย์

ก่อนการพบแพทย์คนไข้อาจเตรียมข้อมูลดังต่อไปนี้

• อาการโดยละเอียด
• ปัญหาทางการแพทย์ในปัจจุบันและในอดีตทั้งของตัวคุณเองและสมาชิกในครอบครัว
• รายละเอียดยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่บริโภค
• คำถามที่อยากถามคุณหมอ
• คำถามเกี่ยวกับกลุ่มอาการโจเกรน ที่อาจรวมถึง
  • สาเหตุของอาการ
  • การทดสอบที่อาจจะเกิดขึ้น
  • การรักษาที่แนะนำ
  • ระยะเวลาที่อาการจะดีขึ้น
  • ภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว
  • สภาวะสุขภาพอื่น ๆ

ระหว่างการตรวจวินิจฉัยแพทย์อาจถามคำถามดังต่อไปนี้

• อาการแย่ลงตลอดทั้งวันหรือเฉพาะเมื่อออกกลางแจ้ง
• ภาวะเรื้อรังของคนไข้ เช่น โรคข้ออักเสบหรือความดันโลหิตสูง
• ยาที่ใช้
• ประวัติของสมาชิกในครอบครัวที่เป็นโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ ลูปัส หรือโรคที่เกี่ยวข้อง