สุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ดูแลอย่างไร
เมื่ออายุมากขึ้น ส่วนต่าง ๆ ของร่างกายก็เปลี่ยนไป รวมไปถึง สุขภาพช่องปาก ฟันและเหงือกก็เป็นตัวบ่งบอกความเปลี่ยนแปลงของเซลล์ เนื้อเยื่อ ที่เริ่มแสดงให้เห็นตามอายุ รวมไปถึงการใช้ยาบางชนิดของผู้สูงอายุ ก็อาจส่งผลต่อสุขภาพช่องปากได้
อายุ กระทบต่อช่องปากอย่างไร
เมื่ออายุมากขึ้น จะทำให้การสร้างเซลล์ทดแทนในร่างกายช้าลง เนื้อเยื่อบางลงและยืดหยุ่นน้อยลง กระดูกจะบางลง แข็งแรงลดลง ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลง ทำให้ติดเชื้อได้ง่ายและหายช้ากว่าตอนหนุ่มสาว
การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เอง ส่งผลต่อเนื้อเยื่อและกระดูกในช่องปาก เพิ่มความเสี่ยงเกิดปัญหาสุขภาพช่องปากในวัยสูงอายุ
ปัญหาช่องปากอะไรบ้าง ที่ผู้สูงวัยต้องเจอ
ปากแห้ง
น้ำลายมีบทบาทสำคัญในการรักษาสุขภาพช่องปาก ช่วยป้องกันฟันผุและทำให้เหงือกแข็งแรง เมื่อต่อมน้ำลายผลิตน้ำลายน้อยเกินไป จะเพิ่มความเสี่ยงดังนี้
- ปัญหาในการรับรส เคี้ยว และกลืนอาหาร
- แผลในปาก
- โรคเหงือกและฟันผุ
- ติดเชื้อราในปาก (เชื้อราแคนดิดา)
สาเหตุที่น้ำลายน้อยลง มาจากอายุที่มากขึ้น หรืออาจมาจากปัญหาทางสุขภาพอื่น ๆ เช่น การต้องกินยาหลายชนิด ยารักษาความดันโลหิตสูง คอเลสเตอรอลสูง อาการปวด ภาวะซึมเศร้า ผลข้างเคียงจากการรักษาโรคมะเร็งบางประเภทก็สามารถทำให้ปากแห้งได้ รวมไปถึงในผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน โรคหลอดเลือดสมอง โรคโจเกรน ก็ส่งผลต่อความสามารถในการผลิตน้ำลายได้
เหงือกร่น เหงือกอักเสบ
เหงือกร่น เป็นภาวะที่เนื้อเยื่อเหงือกร่นออกจากฟัน ทำให้เห็นส่วนรากฟันมากขึ้น และเกิดการสะสมของแบคทีเรียได้ง่าย ก่อให้เกิดการอักเสบและฟันผุ นอกจากนี้ การแปรงฟันที่แรงเกินไปติดต่อกันนาน ก็อาจเป็นสาเหตุที่ทำให้เหงือกร่นได้
เหงือกอักเสบ เป็นโรคเหงือกในระยะเริ่มต้น เกิดจากการสะสมของคราบพลัคและหินปูน ทำให้เหงือกระคายเคือง อักเสบ
ปริทันต์อักเสบ เป็นโรคเหงือกในระยะรุนแรงมีการทำลายทั้งเหงือก และ กระดูกที่รองรับฟัน จนสามารถทำให้ฟันหลุดออกมาได้ พฤติกรรม หรือเงื่อนไขสุขภาพบางอย่างของผู้สูงอายุ ก็ยังเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคปริทันต์อักเสบอีกด้วย ดังนี้
- ไม่แปรงฟันและไม่ใช้ไหมขัดฟันทุกวัน
- ไม่ได้รับการดูแลทางทันตกรรมเป็นประจำ
- สูบบุหรี่
- เป็นโรคเบาหวาน
- ปากแห้ง
- ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ
ฟันผุ
เกิดจากแบคทีเรียในช่องปาก (ที่อยู่ในคราบพลัค) ซึ่งจะเปลี่ยนน้ำตาลและแป้งจากอาหารให้เป็นกรด แล้วกรดนี้เอง จะไปทำลายฟันและทำให้เกิดฟันผุได้
ฟันผุพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ สาเหตุมาจาก น้ำลายแห้ง ความสามารถในการดูแลตัวเองอย่างมีประสิทธิภาพลดลง การนิยมใช้ยาสีฟันสมุนไพรที่ไม่มีฟลูออไรด์ การบริโภคอาหารกลุ่มแป้ง และ น้ำตาลมากขึ้น
นอกจากนี้ อาการปากแห้งยังทำให้แบคทีเรียสะสมในช่องปากได้ง่ายขึ้น และนำไปสู่ฟันผุได้เช่นกัน
มะเร็งช่องปาก
มะเร็งช่องปาก พบได้ในผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี และพบในผู้ชายมากกว่าผู้หญิงเกือบ 3 เท่า นั่นเพราะการสูบบุหรี่และการใช้ยาสูบทุกชนิด เป็นสาเหตุหลักของมะเร็งช่องปาก การดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไปร่วมกับการสูบบุหรี่ จะเพิ่มความเสี่ยงต่อมะเร็งช่องปากอย่างมากทีเดียว
ปัจจัยอื่น ๆ ที่อาจเพิ่มความเสี่ยงมะเร็งช่องปาก ได้แก่
- การติดเชื้อไวรัสเอชพีวี (HPV) ไวรัสชนิดเดียวกับที่ทำให้เกิดหูดหงอนไก่และมะเร็งปากมดลูก
- สุขอนามัยในช่องปากที่ไม่ดี
- การใช้ยากดภูมิคุ้มกัน
- การเสียดสีจากฟันที่ขรุขระ ฟันปลอม หรือวัสดุอุดฟันเป็นเวลานาน
ผู้สูงอายุควรดูแลช่องปากอย่างไร
ไม่ว่าจะอายุเท่าไร การดูแลฟันอย่างถูกต้อง จะช่วยให้ฟันและเหงือกแข็งแรง
- แปรงฟันวันละ 2 ครั้ง: ใช้แปรงสีฟันขนนุ่มและยาสีฟันผสมฟลูออไรด์
- ใช้ไหมขัดฟัน หรือ แปรงซอกฟัน อย่างน้อยวันละครั้ง: เพื่อทำความสะอาดซอกฟันที่แปรงสีฟันเข้าไม่ถึง
- หลีกเลี่ยงของหวานและเครื่องดื่มที่มีน้ำตาล: เพราะน้ำตาลเป็นอาหารของแบคทีเรียที่ทำให้ฟันผุ
- งดสูบบุหรี่หรือใช้ผลิตภัณฑ์ยาสูบ: เพราะสิ่งเหล่านี้ทำลายสุขภาพเหงือกและฟัน
- ถ้าต้องทานยาที่ทำให้ปากแห้ง ให้ปรึกษาแพทย์: เพื่อเปลี่ยนยาหรือหาผลิตภัณฑ์ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นในปาก เช่น น้ำลายเทียม
- ไปพบทันตแพทย์เป็นประจำ: เพื่อตรวจสุขภาพฟันและรับคำแนะนำในการทำความสะอาดอย่างเหมาะสม
โรงพยาบาลเมดพาร์ค มีโปรแกรมตรวจสุขภาพช่องปากและฟันเฉพาะบุคคล เพื่อวางแผนการดูแลช่องปาก ที่ออกแบบมาสำหรับ ‘คุณ’ เท่านั้น
อ่านรายละเอียด
หากมีอาการเหล่านี้ ควรไปพบทันตแพทย์
- ปวดฟัน
- เหงือกบวม แดง
- ปากแห้ง
- มีแผลในช่องปาก
- มีแผ่นคราบสีขาวหรือสีแดงในปาก
- มีกลิ่นปาก
- ฟันโยก
- ฟันปลอมหลวมหรือใส่ไม่พอดี
สุขภาพช่องปาก เชื่อมโยงกับสุขภาพโดยรวมของร่างกายอย่างแนบแน่น หากมีสุขภาพช่องปากไม่ดี โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ อาจส่งผลต่อความเจ็บป่วย ภาวะทุพโภชนา และอื่น ๆ ที่อาจตามมาเพียงเพราะเหงือกและฟันมีปัญหา การพบทันตแพทย์เพื่อรับการตรวจและวางแผนการดูแลช่องปากตั้งแต่เนิ่น ๆ จึงเป็นวิธีที่ดีที่สุดที่จะช่วยป้องการปัญหาในช่องปากต่าง ๆ ที่อาจเกิดเมื่ออายุมากขึ้นได้
