โรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ

โรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ

โรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ เป็นโรคที่ลิ้นหัวใจทำงานผิดปกติจากภาวะลิ้นหัวใจระหว่างห้องหัวใจซ้ายล่างและหลอดเลือดแดงใหญ่เอออร์ต้ามีพื้นที่ตัดขวางของลิ้นแคบลง ไม่สามารถเปิดปิดได้อย่างสมบูรณ์ ทำให้การไหลเวียนของเลือดจากหัวใจไปยังส่วนที่ต่าง ๆ ของร่างกายลดลง

ในผู้ที่เป็นโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบแบบไม่รุนแรง การหมั่นคอยพบแพทย์เพื่อตรวจร่างกายหรือเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตให้เหมาะสมอาจเพียงพอ แต่ในรายที่มีอาการรุนแรงจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนลิ้นหัวใจเทียมหรือซ่อมลิ้นหัวใจ เพราะหากปล่อยทิ้งไว้อาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้  

อาการของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ

ผู้ป่วยโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบอาจไม่แสดงอาการใด ๆ เป็นเวลาหลายปีจนกว่าโรคจะถึงขั้นรุนแรงมาก
อาการของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ ได้แก่

• ใจสั่น
• เจ็บแน่นหน้าอกเมื่อออกกำลังกาย
• เวียนศีรษะ เป็นลมเมื่อออกกำลังกาย
• เหนื่อยง่ายขณะออกแรงหรือออกกำลังกาย
• อ่อนล้าเมื่อออกกําลังมากกว่าปกติ

ควรพบแพทย์เมื่อไร

หากมีอาการดังกล่าวข้างต้น ควรพบและปรึกษาแพทย์

สาเหตุของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ

หัวใจของคนเรานั้นมีวาล์วหรือลิ้นหัวใจอยู่ 4 ลิ้น ประกอบไปด้วย

• ลิ้นหัวใจเอออร์ติก (Aortic valve) เป็นลิ้นหัวใจที่กั้นระหว่างหัวใจห้องล่างซ้ายกับหลอดเลือดแดงใหญ่เอออร์ตา
• ลิ้นหัวใจไมตรัล (Mitral valve) เป็นลิ้นหัวใจที่กั้นระหว่างหัวใจห้องบนซ้ายกับหัวใจห้องล่างซ้าย
• ลิ้นหัวใจไตรคัสปิด (Tricuspid valve) เป็นลิ้นหัวใจที่กั้นระหว่างหัวใจห้องบนขวากับหัวใจห้องล่างขวา
• ลิ้นหัวใจพัลโมนารี (Pulmonary valve) เป็นลิ้นหัวใจที่กั้นระหว่างหัวใจห้องล่างขวากับหลอดเลือดแดงปอด

ลิ้นหัวใจแต่ละลิ้นจะเปิดและปิดระหว่างที่หัวใจเต้นในแต่ละครั้ง  หากลิ้นหัวใจเปิดไม่ได้เต็มที่ หรือปิดไม่สนิท จะทำให้การไหลเวียนของเลือดลดลง  

ในผู้ป่วยโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ ลิ้นหัวใจเอออร์ติกนอกจากจะเปิดไม่เต็มที่และปิดไม่สนิทแล้ว ยังมีพื้นที่ตัดขวางที่แคบขึ้น ทำให้เกิดแรงต้านการไหลเวียนของเลือดจากหัวใจไปยังหลอดเลือดแดงใหญ่เอออร์ต้ามากขึ้น หัวใจจึงต้องออกแรงสูบฉีดเลือดแรงขึ้นเพื่อส่งเลือดไปยังส่วนอื่น ๆ ของร่างกายได้เพียงพอ การที่กล้ามเนื้อหัวใจต้องทำงานหนักขึ้นอาจทำให้ห้องหัวใจล่างซ้ายหนาหรือโตขึ้น กล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแอ และอาจทำให้เป็นโรคหัวใจล้มเหลวในที่สุด

สาเหตุทั่วไปของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ ได้แก่

• โรคลิ้นหัวใจพิการแต่กําเนิด
  โดยปกติคนเราจะเกิดมาพร้อมกับลิ้นหัวใจเอออร์ติกที่มีใบลิ้น 3 อัน แต่บางคนอาจมีใบลิ้นเพียง 2 อัน (congenital bicuspid aortic valve) (หรืออาจจะมี 1 อันหรือ 4 อัน แต่มักพบได้น้อย) การตรวจสุขภาพเป็นประจําเป็นสิ่งจําเป็นสําหรับผู้ที่เป็นโรคหัวใจพิการแต่กําเนิด เช่น โรคลิ้นเอออร์ติกมีสองใบลิ้นแต่กำเนิด หากลิ้นหัวใจเริ่มตีบตันหรือรั่ว ผู้ป่วยควรได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนลิ้นหัวใจ
• หินปูนเกาะที่ลิ้นหัวใจเอออร์ติก
  ในเลือดของคนเรานั้นจะมีสารละลายแคลเซียมเป็นส่วนประกอบ ซึ่งอาจตกผลึกเป็นหินปูนเกาะสะสมบนลิ้นหัวใจได้ โดยปกติโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบที่มีสาเหตุมาจากอายุที่มากขึ้นหรือการสะสมของหินปูนมักจะไม่แสดงอาการใด ๆ จนกว่าจะอายุ 70-80 ปี แต่ในผู้ที่เป็นโรคหัวใจพิการแต่กําเนิดการสะสมของหินปูนอาจทําให้ลิ้นหัวใจของแข็งตัวจนเกิดอาการของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบได้ตั้งแต่อายุยังน้อย
• โรคไข้รูมาติก
  ผู้ที่ป่วยเป็นโรคคออักเสบหรือโรคไข้อีดำอีแดงอาจป่วยเป็นโรคไข้รูมาติกได้หากไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกวิธี โรคไข้รูมาติกทำให้เนื้อเยื่อของลิ้นหัวใจเอออร์ติกเป็นแผล เกิดผิวขรุขระซึ่งทำให้หินปูนมาเกาะสะสมหรือทำให้ลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบตัน โรคไข้รูมาติกอาจส่งผลต่อลิ้นหัวใจมากกว่า 1 ลิ้น

ปัจจัยเสี่ยงของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ

• วัยชรา
• โรคหัวใจพิการแต่กําเนิด เช่น โรคลิ้นเอออร์ติกมีสองใบลิ้นแต่กำเนิด (congenital bicuspid aortic valve)
• โรคไตเรื้อรัง
• โรคเบาหวาน
• ไขมันในเลือดสูง
• ความดันโลหิตสูง
• มีประวัติการติดเชื้อในหัวใจ เช่น เยื่อบุหัวใจอักเสบหรือไข้รูมาติก
• มีประวัติได้รับการรักษาด้วยการฉายแสงบริเวณทรวงอก

ภาวะแทรกซ้อนของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ

• หัวใจวาย
• โรคหลอดเลือดสมอง
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ
• การติดเชื้อของหัวใจ เช่น ลิ้นหัวใจอักเสบ

การตรวจวินิจฉัย

• การซักประวัติและตรวจร่างกาย: แพทย์จะถามเกี่ยวกับอาการและประวัติทางการแพทย์ แพทย์จะใช้หูฟังตรวจว่ามีเสียงฟู่ของหัวใจหรือไม่
• เอกซเรย์ทรวงอก เป็นการตรวจดูว่ามีหินปูนเกาะที่ลิ้นหัวใจเอออร์ติก หลอดเลือดแดงเอออร์ต้ามีขนาดใหญ่ขึ้น หรือหัวใจโตจากโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบหรือไม่
• การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Electrocardiogram) การติดแผ่นขั้วไฟฟ้าไปที่หน้าอก แขน หรือขาเพื่อตรวจการเต้นของหัวใจและดูว่ามีสัญญาณความผิดปกติของโรคหัวใจหรือไม่
• การตรวจหัวใจด้วยเครื่องสะท้อนเสียงความถี่สูง (Echocardiogram) เป็นการใช้คลื่นเสียงสร้างรูปของหัวใจ แสดงการไหลเวียนของเลือดผ่านหัวใจ ตรวจกล้ามเนื้อหัวใจ และประเมินความรุนแรงของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ แพทย์อาจสั่งให้ทำการตรวจผ่านทางหลอดอาหาร (Transesophageal echocardiogram) เพื่อตรวจอย่างละเอียด โดยจะมีการสอดท่อขนาดเล็กเข้าไปในหลอดอาหารเพื่อส่งและรับสัญญาณภาพโครงสร้างหัวใจได้ชัดขึ้น  
• การเอกซเรย์คอมพิวเตอร์หัวใจ (CT scan) วิธีนี้สามารถทำให้แพทย์เห็นภาพโครงสร้างหัวใจ รายละเอียดของลิ้นหัวใจ และวัดขนาดของหลอดเลือดแดงใหญ่
• การตรวจด้วยเครื่องสร้างภาพด้วยสนามแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) ช่วยสร้างภาพของหัวใจเพื่อประเมินความรุนแรงของโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบและวัดขนาดของหลอดเลือดแดงใหญ่

การรักษา

รูปแบบการรักษาขึ้นอยู่กับอาการและความรุนแรงของโรค สำหรับผู้ที่มีอาการไม่รุนแรง แพทย์อาจแนะนำให้หมั่นตรวจสุขภาพเป็นประจํา ปรับเปลี่ยนรูปแบบการใช้ชีวิต และรับประทานยาตามที่แพทย์สั่ง รวมถึงตรวจติดตามความรุนแรงของโรคด้วยการตรวจหัวใจด้วยคลื่นเสียงสะท้อนความถี่สูงทุก 6 – 12 เดือน

การปรับเปลี่ยนรูปแบบการใช้ชีวิตและการดูแลรักษาตัวเองที่บ้าน

ผู้ป่วยควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพเป็นประจํา ซึ่งเป็นเรื่องจําเป็นสําหรับผู้ป่วยโรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ และเพื่อรักษาสุขภาพและป้องกันโรคหัวใจ ผู้ป่วยสามารถปฏิบัติตัวดังต่อไปนี้

• กินอาหารที่มีประโยชน์ต่อหัวใจให้มากขึ้น รับประทานผัก ผลไม้ และธัญพืชในแต่ละมื้อให้มากขึ้น รับประทานผลิตภัณฑ์จากนมที่ไขมันต่ำหรือไร้ไขมัน รับประทานปลาและสัตว์ปีกแทนเนื้อแดง ลดการบริโภคเกลือ น้ำตาล ไขมันอิ่มตัวและไขมันทรานส์
• รักษาน้ำหนักตัวให้เหมาะสม หากน้ำหนักเกิน การลดน้ำหนักไม่กี่กิโลกรัมจะช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจได้ พูดคุยปรึกษาแพทย์ถึงเป้าหมายค่าดัชนีมวลกายและน้ำหนักที่เหมาะสม
• ออกกําลังกายอย่างสม่ำเสมอ ออกกําลังกายวันละ 30 นาทีและพยายามเคลื่อนไหวร่างกายอยู่เสมอ
• จัดการกับความเครียด การออกกําลังกาย การนั่งสมาธิ หรือการใช้เวลากับคนที่คุณรักสามารถช่วยลดความเครียดได้
• เลิกสูบบุหรี่