หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน (RVO)

หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน คืออะไร

หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน (Retinal Vein Occlusion: RVO) คือภาวะที่หลอดเลือดดำที่ทำหน้าที่ระบายเลือดจากจอประสาทตาเกิดการอุดตันบางส่วนหรือทั้งหมด ทั้งนี้จอประสาทตาทำหน้าที่แปลงแสงที่เข้าในตาของเราเป็นสัญญาณไฟฟ้า แล้วส่งไปยังสมองเพื่อสร้างภาพที่เรามองเห็น เมื่อหลอดเลือดดำในจอประสาทตาเกิดการอุดตันจะส่งผลให้เกิดอาการบวมของจอประสาทตาและอาจทำให้ความดันในดวงตาสูงขึ้น จำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน เพื่อป้องกันหรือลดความสูญเสียในการมองเห็น

หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันมี 2 ประเภท 

• หลอดเลือดดำหลักในจอประสาทตาอุดตัน (Central Retinal Vein Occlusion: CRVO)
• แขนงหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน (Branch Retinal Vein Occlusion: BRVO)

หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันพบได้บ่อยแค่ไหน

หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน เป็นโรคจอประสาทตาที่พบได้บ่อยรองจากโรคเบาหวานขึ้นจอตา

• หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน พบได้ 16 ล้านคนทั่วโลก 
• หลอดเลือดดำหลักในจอประสาทตาอุดตัน พบได้ราว 1-4 คน ต่อ 1,000 คน 
• แขนงหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน พบได้ราว 6-12 คน ต่อ 1,000 คน

อาการของหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันมีอะไรบ้าง

อาการของหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันมักพบในตาข้างเดียว

• มองเห็นไม่ชัดหรือสูญเสียการมองเห็นเฉียบพลันหรือค่อย ๆ แย่ลงภายใน 2-3 ชั่วโมงหรือ 2-3 วัน
• มองเห็นเส้นหรือจุดดำลอยไปมา 
• ปวดลูกตา มักพบในผู้ที่มีอาการรุนแรง

หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันเกิดจากสาเหตุอะไร

หลอดเลือดแดงในจอตาของคนเราอาจแข็งตัวจากการเสื่อมสภาพตามอายุหรือการสะสมของหินปูน และอาจไปกดทับหลอดเลือดดำในจอตาได้ ส่งผลให้เยื่อบุผนังด้านในของหลอดเลือดดำเสียหาย ลิ่มเลือดก่อตัวขึ้น ทั้งลิ่มเลือดและการไหลเวียนของเลือดที่ช้าลงจะส่งผลให้หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน

ปัจจัยใดที่เพิ่มความเสี่ยงของหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน

• อายุมากกว่า 40 ปี ทั้งนี้หลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันมักพบได้บ่อยในผู้ที่มีอายุ 50-60 ปี แต่พบได้ตั้งแต่คนอายุ 40 ขึ้นไป
• โรคเบาหวาน
• โรคต้อหิน
• ความดันโลหิตสูง
• ภาวะหลอดเลือดแข็ง

ภาวะแทรกซ้อนของหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันมีอะไรบ้าง

• จุดรับภาพบวม (Cystoid Macular Edema) ทำให้ตาพร่ามัวหรือสูญเสียการมองเห็น
• หลอดเลือดเกิดใหม่ในตา (Neovascularization of the Eye) มักเกิดขึ้นในม่านตา พบได้ราว 25% ของผู้ป่วย 
• เลือดออกในตา (Vitreous Hemorrhage) ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากหลอดเลือดเกิดใหม่ซึ่งเปราะและแตกได้ง่าย  
• ต้อหินจากหลอดเลือดเกิดใหม่ (Neovascular Glaucoma) หลอดเลือดที่ผิดปกติอาจทำให้ความ
• จอประสาทตาลอก (Retinal Detachment)

นอกจากนี้ผู้ป่วยมักมีความเสี่ยงที่เป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง เนื่องจากความดันโลหิตที่สูงและภาวะหลอดเลือดแข็ง

วิธีการตรวจวินิจฉัยโรคหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน

การตรวจสุขภาพตา

จักษุแพทย์จะขยายม่านตาและตรวจด้านหลังลูกตาเพื่อดูว่ามีอาการดังต่อไปนี้หรือไม่ 

• สูญเสียการมองเห็น 
• หลอดเลือดดำใหญ่หรือแขนงหลอดเลือดในจอประสาทตาอุดตัน
• จุดรับภาพบวม
• มีหลอดเลือดเกิดใหม่
• จอประสาทตาขาดเลือด
• เลือดออกในจอประสาทตา

การถ่ายภาพจอประสาทตา (Fundus photography)

แพทย์จะถ่ายภาพจอประสาทตเพื่อตรวจหลอดเลือดที่เกิดใหม่และปริมาณเลือดที่ออกในตา

การตรวจวิเคราะห์ภาพตัดขวางกระจกตา (Optical coherence tomography)

ตรวจวิเคราะห์ภาพตัดขวางกระจกตา เพื่อตรวจดูว่าจุดรับภาพบวมหรือไม่ และวัดความหนาของจอประสาทตาเพื่อช่วยให้แพทย์วางแผนการรักษาได้อย่างเหมาะสม  

การฉีดสีเรืองแสง (Fluorescein angiography)

แพทย์จะฉีดสารทึบรังสีเข้าไปทางหลอดเลือดดำ เพื่อประเมินการไหลเวียนของเลือดไปยังจอประสาทตา 

นอกจากนี้จักษุแพทย์อาจให้ผู้ป่วยเข้ารับการตรวจเลือดเพื่อดูระดับคอเลสเตอรอลและระดับน้ำตาลในเลือดเพิ่มเติม

วิธีการรักษาหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน

ในปัจจุบันยังไม่มีวิธีรักษาภาวะหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันให้หายขาดได้ การรักษาจึงมุ่งเน้นไปที่การป้องกันไม่ให้อาการรุนแรงมากกว่าเดิม รักษาภาวะแทรกซ้อน และควบคุมปัจจัยเสี่ยง

1. การฉีดยาต้านการเจริญเติบโตของหลอดเลือด (Anti-VEGF Injections) เป็นการรักษาด่านแรกสำหรับผู้ป่วยที่จุดรับภาพบวม ทั้งนี้ VEGF (Vascular Endothelial Growth Factor) เป็นโปรตีนที่กระตุ้นการเจริญเติบโตของหลอดเลือด หากมีมากเกินไปจะส่งผลให้เกิดหลอดเลือดใหม่ที่เปราะบางแตกง่าย ก่อนการฉีดยา แพทย์จะหยดยาชาเข้าไปในดวงตาก่อน ผู้ป่วยอาจจำเป็นต้องเข้ารับการฉีดยาหลายครั้งในช่วง 1-2 ปีแรก ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการ ยาที่ใช้ได้แก่ ยา Faricimab, Aflibercept, Bevacizumab และ Ranibizumab
2. การฉีดยาสเตียรอยด์ เพื่อลดอาการบวม อย่างไรก็ตามยาฉีดสเตียรอยด์อาจเป็นสาเหตุของต้อกระจกและความดันลูกตาที่สูงขึ้น แพทย์จึงมักแนะนำในผู้ป่วยเข้ารับการฉีดยาต้านการเจริญเติบโตของผนังบุหลอดเลือดเป็นวิธีแรก
3. การยิงเลเซอร์ตา (Panretinal Photocoagulation: PRP) เพื่อลดการสร้างโปรตีน VEGF ซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดหลอดเลือดใหม่และเลือดออกในตา ช่วยให้ความดันลูกตาอยู่ในระดับปกติ
4. การผ่าตัดวุ้นในลูกตา (Pars Plana Vitrectomy: PPV) เหมาะสำหรับผู้ที่จอประสาทตาลอกและผู้ที่มีเลือดในตานานกว่า 4 สัปดาห์หรือเลือดออกซ้ำ ๆ 
5. ยาลดความดันโลหิต ควบคุมระดับคอเลสเตอรอล หรือจัดการกับโรคเบาหวาน เนื่องจากอาการเหล่านี้จะเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดหลอดเลือดใหม่

วิธีป้องกันหลอดเลือดดำในตาอุดตัน

• การรับประทานอาหารให้ครบห้าหมู่ เน้นการบริโภคผักผลไม้ที่มีสารต้านอนุมูลอิสระสูง ช่วยเสริมสร้างสุขภาพหลอดเลือด
• การออกกำลังกายอย่างน้อย 30 นาทีต่อวัน ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือดและลดความเสี่ยงต่อการอุดตันของหลอดเลือด
• การรักษาน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม
• การงดสูบบุหรี่
• การตรวจสุขภาพประจำปี ช่วยประเมินความเสี่ยงและตรวจพบปัญหาตั้งแต่เนิ่น ๆ

การดูแลตนเองเมื่อมีภาวะหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตัน

ผู้ป่วยภาวะหลอดเลือดดำในจอประสาทตาอุดตันอาจรู้สึกเครียดจากการต้องไปพบแพทย์และเข้ารับการรักษาหลายครั้ง อีกทั้งยังต้องเผชิญกับข้อจำกัดในการขับรถในช่วงที่รับการรักษา หากผู้ป่วยรู้สึกเครียดหรือทุกข์ใจ ควรปรึกษาแพทย์หรือหาโอกาสพูดคุยกับผู้ที่ประสบปัญหาเดียวกัน เพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์และเรียนรู้วิธีจัดการกับสถานการณ์ที่กำลังเผชิญอยู่ 

คำถามที่ควรถามแพทย์

• อะไรคือสาเหตุที่ทำให้หลอดเลือดในจอประสาทตาอุดตัน
• ภาวะหลอดเลือดในจอประสาทตาอุดตันจะส่งผลกระทบต่อการมองเห็นหรือไม่ 
• ควรเข้ารับการรักษาด้วยวิธีใด มีข้อดีและข้อเสียอะไรบ้าง

คำแนะนำจากแพทย์โรงพยาบาลเมดพาร์ค

เมื่อพูดถึงหลอดเลือด น้อยคนนักที่จะนึกถึงหลอดเลือดที่จอประสาทตา ที่ถึงแม้จะเล็กแต่ก็มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง หากหลอดเลือดเกิดการอุดตันอาจส่งผลร้ายแรงต่อการมองเห็น การดูแลสุขภาพดวงตาและเข้ารับการตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอสามารถช่วยให้ตรวจพบปัญหาต่างๆ เช่น ภาวะหลอดเลือดดำอุดตันในจอประสาทตาได้ตั้งแต่เนิ่นๆ