โรคริดสีดวงทวาร (Hemorrhoids)

เลือกหัวข้อที่อ่าน

• โรคริดสีดวงทวาร คืออะไร?
• ริดสีดวงทวาร มีอาการอย่างไร?
• ริดสีดวงทวาร เกิดจากสาเหตุอะไร?
• ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดริดสีดวงทวาร
• วิธีตรวจวินิจฉัยโรคริดสีดวงทวาร
• วิธีรักษาริดสีดวงทวาร

โรคริดสีดวงทวาร

เมื่อมีอาการของโรคริดสีดวงทวาร เส้นเลือดบริเวณทวารหนักและลำไส้ตรงส่วนล่างจะมีขนาดใหญ่ขึ้น เหมือนเส้นเลือดขอด โรคริดสีดวงทวารแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่โรคริดสีดวงทวารภายใน ซึ่งเกิดภายในลำไส้ตรงและโรคริดสีดวงทวารภายนอกซึ่งเกิดใต้ผิวหนังรอบทวารหนัก

ผู้ใหญ่ราว 3 ใน 4 คนมักเคยเป็นโรคริดสีดวงทวารครั้งหนึ่งในชีวิต สาเหตุของโรคมีได้หลายสาเหตุ แต่โดยมากแล้วมักไม่สามารถระบุสาเหตุได้

อย่างไรก็ตามการรักษาโรคริดสีดวงทวารนั้นได้ผลดี และการดูแลรักษาด้วยยาสามัญประจำบ้าน ร่วมกับการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตก็สามารถช่วยบรรเทาอาการได้

ริดสีดวงทวาร มีอาการอย่างไร?

อาการขึ้นอยู่กับชนิดของโรคริดสีดวงทวาร

• โรคริดสีดวงทวารภายนอกเกิดขึ้นบริเวณทวารหนัก มักมีอาการ
  • เลือดออก
  • ผิวรอบทวารบวม
  • ไม่สบายตัว เจ็บปวด
  • อาการระคายเคือง คันบริเวณทวารหนัก
• โรคริดสีดวงทวารภายในเกิดภายในลำไส้ตรง มักมองไม่เห็นหรือไม่ทำให้เจ็บ แต่หากต้องเบ่งอุจจาระ อาจมีอาการดังนี้
  • เลือดสดออกทางทวารหนักแต่ไม่เจ็บ อาจมีเลือดหยดลงในโถสุขภัณฑ์หรือบนกระดาษทิชชู
  • โรคริดสีดวงแบบมีก้อนยื่นออกนอกทวาร ซึ่งจะรู้สึกเจ็บและระคายเคือง
• โรคริดสีดวงทวารแบบมีลิ่มเลือด เมื่อเกิดลิ่มเลือดในริดสีดวงทวารภายนอก มักมีอาการ
  • บวม
  • ปวดรุนแรง
  • อักเสบ
  • ก้อนบวมมีไตแข็งรอบทวารหนัก

เป็นริดสีดวงทวาร ควรพบแพทย์เมื่อไร?

ควรพบแพทย์หากมีเลือดออกทางทวารหนัก หรืออาการไม่ดีขึ้นหลังจากรักษาตัวเองหนึ่งสัปดาห์ โรคริดสีดวงทวารอาจไม่ใช่สาเหตุของอาการในกรณีที่การขับถ่ายเปลี่ยนไป สีหรือลักษณะของอุจจาระแปลกไป โรคอื่น ๆ เช่น มะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งทวารหนักก็อาจทำให้มีเลือดออกทางทวารหนัก

หากรู้สึกวิงเวียน หน้ามืด และเลือดออกทางทวารหนักจำนวนมาก ควรพบแพทย์ทันที

ริดสีดวงทวาร เกิดจากสาเหตุอะไร?

ริดสีดวงทวาร เกิดจากเมื่อแรงดันในทวารหนักสูงขึ้น เส้นเลือดรอบทวารหนักจะคั่งเลือดและยืดขยายโตขึ้น ทำให้เกิดโรคริดสีดวงทวาร แรงดันในทวารหนักจะเพิ่มขึ้นเมื่อ

• เบ่งอุจจาระ
• นั่งถ่ายอุจจาระเป็นเวลานาน
• ท้องผูกหรือท้องเสียเรื้อรัง
• เป็นโรคอ้วน
• ตั้งครรภ์
• มีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก
• ไม่ทานอาหารที่มีใยอาหารสูง
• ยกและหิ้วของหนักเป็นประจำ

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดริดสีดวงทวาร

เมื่ออายุมากขึ้น เนื้อเยื่อบริเวณลำไส้ตรงรอบๆเส้นเลือดทวารหนักเริ่มไม่แข็งแรง ยืดออก เพิ่มปัจจัยเสี่ยงของโรคริดสีดวงทวาร ในหญิงตั้งครรภ์น้ำหนักของทารกในครรภ์จะเพิ่มแรงกดทับบนทวารหนัก ทำให้เสี่ยงต่อการเป็นโรคริดสีดวงทวารมากขึ้น

ภาวะแทรกซ้อนจากริดสีดวงทวาร

มักไม่ค่อยพบภาวะแทรกซ้อน แต่อาจเกิดภาวะดังต่อไปนี้ได้

• โลหิตจางหรือภาวะซีด ถ้ามีการเสียเลือดในปริมาณมากบ่อยๆ จะทำให้ร่างกายขาดเซลล์เม็ดเลือดแดงที่จะนำออกซิเจนไปยังเนื้อเยื่อ ส่วนอื่นของร่างกายได้เพียงพอ แต่ภาวะนี้เกิดขึ้นได้น้อย
• ริดสีดวงทวารอักเสบที่มีภาวะขาดเลือดร่วมด้วย ทำให้เกิดอาการเจ็บปวดเป็นอย่างมากจากการขาดเลือดไปเลี้ยงริดสีดวงภายใน
• ลิ่มเลือด ภาวะห้อเลือดที่บริเวณปากทวารเกิดขึ้นจากลิ่มเลือด ซึ่งทำให้เกิดอาการปวดอย่างรุนแรง อาจต้องกรีดและระบายลิ่มเลือดออก

วิธีป้องกันริดสีดวงทวาร

โรคริดสีดวงทวารป้องกันได้ด้วยการทำให้อุจจาระอ่อนนุ่มอยู่เสมอ สิ่งที่ผู้ป่วยทำได้เพื่อป้องกันและบรรเทาความรุนแรงของอาการ ได้แก่

• เพิ่มการรับประทานอาหารที่มีกากใยเพื่อให้อุจจาระอ่อนนุ่มและเพิ่มปริมาตรอุจจาระ ช่วยให้ไม่ต้องเบ่งถ่าย อย่างไรก็ตามควรเริ่มเพิ่มปริมาณผัก ผลไม้ ธัญพืชอย่างค่อยเป็นค่อยไป เพื่อป้องกันอาการท้องอืดจากก๊าซในลำไส้
• ดื่มน้ำสะอาดหรือเครื่องดื่มอื่น ๆ (เว้นแอลกอฮอล์) 6-8 แก้วต่อวันเพื่อช่วยให้อุจจาระอ่อนนุ่ม
• ปริมาณใยอาหารแต่ละวันที่ควรได้รับคือ 20-30 กรัม แต่คนส่วนใหญ่มักรับประทานไม่เพียงพอ ผลิตภัณฑ์เสริมใยอาหารสามารถช่วยบรรเทาอาการเลือดออกทางทวารหนักและอาการอื่น ๆ ของโรคริดสีดวงทวารหนักได้ ควรดื่มน้ำวันละ 8 แก้วเมื่อรับประทานผลิตภัณฑ์เสริมใยอาหารเพื่อป้องกันภาวะท้องผูก
• ไม่เบ่งถ่ายหรือกลั้นหายใจเวลาขับถ่ายเพื่อป้องกันการเพิ่มแรงดันภายในลำไส้ตรงส่วนล่าง
• ไม่ควรกลั้นหรือไม่เข้าห้องน้ำเมื่อรู้สึกอยากขับถ่าย เพราะจะทำให้อุจจาระแห้งแข็ง
• การออกกำลังกายช่วยให้ลำไส้ขยับบีบตัวบ่อยขึ้น เพิ่มความอยากถ่ายอุจจาระ ลดอาการท้องผูก
• จำกัดเวลานั่งขับถ่ายเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะคั่งเลือดเป็นเวลานานในเส้นเลือดทวารหนัก

วิธีตรวจวินิจฉัยโรคริดสีดวงทวาร

แพทย์สามารถตรวจวินิจฉัยโรคริดสีดวงภายนอกด้วยตาเปล่า แต่โรคริดสีดวงภายในจำเป็นต้องตรวจวินิจฉัยทางทวารหนักและลำไส้ตรง

• การตรวจทางทวารหนัก
  แพทย์จะใส่ถุงมือยางและทาเจลหล่อลื่น ก่อนสอดนิ้วผ่าน รูทวารเพื่อคลำหาก้อนเนื้อในลำไส้ตรง
• การส่องกล้องตรวจทวารหนักและลำไส้ตรง
  เป็นการตรวจด้วยการส่องกล้อง โดยใช้กล้องชนิดต่าง ๆ เช่น anoscope, proctoscope หรือ sigmoidoscopy เพื่อตรวจส่วนปลายของลำไส้ใหญ่ซึ่งคลำไม่ถึงหรือไม่พบจากการตรวจด้วยนิ้วทางทวารหนัก

แพทย์อาจทำการส่องกล้องตรวจลำไส้ใหญ่เพื่อตรวจลำไส้ใหญ่ทั้งหมดในกรณีที่

• แพทย์สงสัยว่าอาการเกิดจากโรคอื่นของระบบทางเดินอาหาร
• มีปัจจัยเสี่ยงของโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่
• คนไข้วัยกลางคนและยังไม่ได้รับการส่องกล้องตรวจลำไส้ใหญ่

วิธีรักษาริดสีดวงทวาร

การรักษาตัวเองและดูแลตัวเองเมื่อเป็นริดสีดวงทวาร

การดูแลรักษาตัวเองที่บ้านเมื่อเป็นริดสีดวง สามารถทำได้หากอาการไม่รุนแรง

• เพิ่มอาหารกากใยสูง เช่น ผัก ผลไม้ ธัญพืช เพื่อเพิ่มปริมาตรของอุจจาระและความอ่อนนุ่ม ทำให้ไม่ต้องเบ่งถ่าย ซึ่งจะช่วยบรรเทาอาการ แต่ควรเพิ่มการรับประทานใยอาหารทีละน้อยเพื่อป้องกันอาการท้องอืด
• ใช้ครีมหรือยาสอดที่มีสารไฮโดรคอร์ติโซน หรือแผ่นแปะที่มีสารสกัดวิชเฮเซลหรือยาชา
• นั่งแช่น้ำอุ่นในถาดที่วางบนโถสุขภัณฑ์เป็นเวลา 10 - 15 นาที 2 - 3 ครั้งต่อวัน
• รับประทานยาแก้ปวดเพื่อบรรเทาอาการ

การดูแลตัวเองที่บ้านสามารถช่วยรักษาอาการได้ภายใน 7 วัน หากอาการไม่ดีขึ้น หรือ มีอาการปวดและเลือดออกมากขึ้น ควรพบแพทย์โดยทันที

การเตรียมตัวก่อนพบแพทย์

ควรพบแพทย์หากทนทุกข์ทรมานจากโรคริดสีดวงทวาร แพทย์อาจจะแนะนำให้ตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติมกับแพทย์ระบบทางเดินอาหารหรือศัลยแพทย์ด้านลำไส้ใหญ่และทวารหนักเพื่อการวินิจฉัยรักษาเพิ่มเติม

การเตรียมตัว
ก่อนพบแพทย์ ให้สำรวจดูว่ามีเรื่องที่ต้องเตรียมตัวพิเศษหรือไม่ และให้จดบันทึกประเด็นต่อไปนี้

• อาการของโรคและระยะเวลาที่เป็น
• ลักษณะการขับถ่ายปกติ อาหารที่รับประทานประจำ รวมถึงปริมาณใยอาหาร
• ชนิดและขนาดของยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่รับประทานอยู่
• คำถามอื่นที่อาจมี

ตัวอย่างคำถามที่ผู้ป่วยสามารถสอบถามแพทย์ได้

• สาเหตุของโรคเกิดจากอะไร?
• โรคริดสีดวงทวารเป็นอาการที่เกิดขึ้นชั่วคราวหรือถาวร?
• มีภาวะแทรกซ้อนอะไรบ้าง?
• วิธีการรักษาที่ดีที่สุด?
• หากการรักษาไม่ได้ผล ควรทำอย่างไรต่อ?
• ริดสีดวงทวารจำเป็นต้องผ่าตัดหรือไม่?
• ควรทำอะไรเพื่อบรรเทาอาการ?
• หากมีโรคประจำตัวร่วมกับโรคริดสีดวงทวารควรทำอย่างไร?

ถามคำถามอื่น ๆ ที่มี

สิ่งที่แพทย์อาจจะถาม

• มีอาการเจ็บปวดจากโรคริดสีดวงทวารหรือไม่?
• นิสัยการขับถ่ายเป็นอย่างไร?
• รับประทานอาหารที่มีกากใยสูงมากน้อยเท่าไร?
• อะไรที่ทำแล้วอาการดีขึ้น?
• อะไรที่ทำแล้วอาการแย่ลง?
• คนในครอบครัวมีประวัติป่วยเป็นโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งทวาร มะเร็งช่องทวารหนัก หรือโรคริดสีดวงทวารหรือไม่?
• การขับถ่ายเปลี่ยนไปบ้างหรือไม่?
• ถ่ายเป็นเลือดหรือไม่ หรือมีเลือดหยดลงในโถสุขภัณฑ์หรือบนกระดาษทิชชูหรือไม่?
• ปริมาณและลักษณะสีของเลือดที่ออก?

สิ่งที่สามารถทำได้ก่อนวันนัดพบแพทย์

ก่อนพบแพทย์ ผู้ป่วยสามารถบรรเทาอาการได้โดยรับประทานผัก ผลไม้ ธัญพืช และดื่มน้ำสะอาด 6-8 แก้วต่อวัน